Jemielewski Tytus (1884–1939), działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie», poseł na Sejm, pedagog i organizator oświaty rolniczej. Ur. 1 XI w Sławucie na Wołyniu, syn Tytusa, technika budowlanego, i Florentyny z Moszczyńskich. Ukończył gimnazjum Pankiewicza w Warszawie oraz uczęszczał na Kursy Agronomiczne przy szkole handlowej E. Rontalera. Organizował na terenie szkoły tajne kółka młodzieży, związane z tzw. Centralizacją Młodzieży Szkół Średnich (pozostającej pod wpływami socjalistów i Narodowej Demokracji), później działał w Związku Młodzieży Socjalistycznej. Brał czynny udział w strajku szkolnym w styczniu – lutym 1905 r. Aby uniknąć aresztowania w związku z działalnością strajkową, przeniósł się do Krakowa, gdzie w l. 1905–11 uczęszczał na Studium Rolnicze przy Wydziale Filozoficznym UJ. Był członkiem akademickiej organizacji postępowej «Spójnia», a następnie stowarzyszenia młodzieży postępowo-niepodległościowej «Promień», którego był prezesem w r. akad. 1910/11. Reprezentował w tej organizacji kierunek opowiadający się za współpracą ze «Spójnia». W lutym 1908 r. został członkiem Sekcji Wykładów Ogólnych Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza. M. in. wyjeżdżał z odczytami do ośrodków robotniczych na Śląsku Cieszyńskim. Był jednym z głównych inicjatorów i organizatorów antyklerykalnych demonstracji studenckich przeciwko mianowaniu profesorem UJ księdza Kazimierza Zimmermanna. Za udział w tych demonstracjach otrzymał wyrokiem Senatu Akademickiego w styczniu 1911 r. karę relegacji z uczelni, następnie jednak złagodzono mu ją do nagany z ostrzeżeniem. W r. 1911 ukończył studia i do r. 1912 był praktykantem rolnym w majątku Balice pod Krakowem, a w l. 1913–4 asystentem Stacji Doświadczalnej Tow. Rolniczego w Piotrkowie Trybunalskim. W tym okresie działał aktywnie w Związku Strzeleckim.
W pierwszym roku wojny światowej służył w 1 p. ułanów 1 Brygady, a w r. 1915 kierował referatem wiejskim Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. W l. 1916–8 przebywał w Piotrkowie, gdzie w szkole średniej i seminarium nauczycielskim wykładał fizykę i chemię oraz zorganizował, wraz z Ksawerym Praussem, kurs metodyczno-pedagogiczny dla nauczycieli szkół powszechnych, a następnie pracował w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych jako pomocnik taksatora na terenie powiatu piotrkowskiego, wykorzystując tę pracę do szerzenia oświaty i idei niepodległościowych wśród chłopów. W tym okresie związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym jako członek Zarządu Powiatowego w Piotrkowie oraz współpracował z Polską Organizacją Wojskową. W tym też czasie redagował dwa czasopisma: „Sprawę Chłopską” oraz „Głos Piotrkowski”. W l. 1918–20 był asystentem Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. W l. 1920–1 pracował w II Oddziale Sztabu Generalnego, kierował oświatą rolniczą w wojsku oraz brał udział w akcji plebiscytowej na Śląsku w Pszczynie. Następnie do r. 1924 przebywał w Puławach, gdzie pełnił funkcje prezesa Puławskiego Związku Kółek Rolniczych oraz członka Zarządu Głównego Centralnego Związku Kółek Rolniczych. Był ponadto prezesem piłsudczykowskiej organizacji «Strzelec» powiatu puławskiego i członkiem jego Zarządu Głównego oraz członkiem Rady Nadzorczej Centrali Rolniczo-Handlowej w Warszawie. W okresie swego pobytu w Puławach zorganizował Szkołę Hodowlano-Rolniczą w Dęblinie, Szkołę Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu nad Wisłą, kursy rolnicze w garnizonie puławskim oraz Uniwersytet Ludowy w Puławach, którego był wiceprezesem. We wszystkich tych placówkach J. był wykładowcą.
W r. 1922 został wybrany z okręgu 24 (Łuków, Garwolin, Puławy) posłem do Sejmu z listy Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie», reprezentującego lewicę ruchu ludowego. Należał do następujących komisji sejmowych: konstytucyjnej, morskiej, rolnej i wojskowej; na posiedzeniach zabierał głos dość często, głównie w sprawach rolnictwa. Od r. 1924 wszedł w skład Zarządu Klubu Parlamentarnego Związku Polskich Stronnictw Ludowych «Wyzwolenie» i «Jedność Ludowa». W styczniu 1926 r. wraz z 16 posłami wystąpił z klubu poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie». Grupa ta założyła nowy Klub Parlamentarny «Stronnictwo Chłopskie», od r. 1928 ostro zwalczające sanację. W r. 1926 J. objął kierownictwo sejmikowej farmy rolniczej w Milejowie koło Piotrkowa. W l. 1931–4 był nauczycielem Państwowej Średniej Szkoły Rolniczej w Bojanowie w woj. poznańskim, wreszcie od r. 1934 dyrektorem Państwowego Liceum Rolniczego w Bydgoszczy. Równocześnie działał aktywnie w Związku Kółek Rolniczych. Aresztowany przez hitlerowców 14 X 1939 r., więziony wraz z liczną grupą inteligencji bydgoskiej w koszarach artyleryjskich w tzw. V bloku, został stracony pod Fordonem 1 XI 1939 r. w tzw. Dolinie Śmierci.
Fot. w posiadaniu rodziny; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 213; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Bełcikowska A., Stronnictwa i związki polityczne w Polsce, W. 1925 s. 250; Dobrowolski H., Frančić M., Konarski S., Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, Kr. 1962; Nasza walka o szkołę polską 1901–1907. Opracowania, wspomnienia, dokumenty, Pod red. B. Nawroczyńskiego, W. 1934 s. 203; Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, Pod red. H. Mościckiego i W. Dzwonkowskiego, W. 1928 s. 233 (fot., tabl. XX); Radlińska H., Listy o nauczaniu i pracy badawczej, „Pisma Pedagogiczne” T. 3: (w druku); Więzikowa A., Stronnictwo Chłopskie. 1926–1931, W. 1963; – Drobner B., Bezustanna walka, Wspomnienia 1883–1918, W. 1962; Sprawozdanie Oddziału Krakowskiego ZG Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza za rok 1909/1910; Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, „Biuletyn Polityczny” R. 1: 1926 nr 1 s. 111–49; – „Kron. Ruchu Rewol. w Pol.” T. 3: 1937 s. 84, 86; „Służba Społeczna” 1946 nr 1/4 s. 93; „Wyzwolenie” 1922 nr 43 s. 499; – Relacja pisemna Marii Jemielewskiej.
Stanisław Konarski